Osteochondroza kręgosłupa lędźwiowego

Osteochondroza jest przewlekłą chorobą zwyrodnieniowo-dystroficzną, która rozwija się pod wpływem wielu dość odmiennych czynników. Początkowo zmiany patologiczne zachodzą w jądrze miażdżystym (wewnętrzna zawartość krążka międzykręgowego), a następnie rozprzestrzeniają się na pierścień włóknisty (powłoka zewnętrzna krążka) i inne elementy odcinka ruchu kręgosłupa (SDS). Może to być konsekwencją naturalnego procesu starzenia się organizmu lub może wystąpić na tle urazów, zwiększonych obciążeń kręgosłupa i innych przyczyn. W każdym razie osteochondroza jest tylko pierwszym etapem zniszczenia krążka międzykręgowego, a jeśli nie jest leczona, tworzą się wypukłości i przepukliny, które często wymagają chirurgicznego usunięcia.

Krążek międzykręgowy to formacja chrząstki oddzielająca trzony kręgów i działająca jak amortyzator.

Osteochondroza odcinka lędźwiowego: co to jest

Na osteochondrozę cierpi od 48 do 52% ludzi. Najczęściej występuje osteochondroza kręgosłupa lędźwiowego. Choroba może dotyczyć każdego z krążków międzykręgowych kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego, kilku z nich, a nawet wszystkich. Najczęściej cierpią dyski L5-S1, L4-L5, rzadziej L3-L4. Dużo rzadziej zaatakowane są górne krążki lędźwiowe (L3-L2 i L2-L1).

Częstość występowania osteochondrozy lędźwiowej wynika z faktu, że największe obciążenie podczas wykonywania jakiejkolwiek pracy fizycznej, zwłaszcza podnoszenia i przenoszenia ciężarów, chodzenia, biegania, siedzenia, spada na dolną część pleców. Kręgosłup lędźwiowy składa się z 5 kręgów, które są znacznie większe niż kręgi piersiowy i szyjny. W związku z tym oddzielające je krążki międzykręgowe są większe. Zwykle okolica lędźwiowa ma nieznaczną krzywiznę przednią (fizjologiczna lordoza). Jest to ostatnia ruchoma część kręgosłupa i przylega do stałej kości krzyżowej, dlatego najczęściej mówi się o osteochondrozie lędźwiowo-krzyżowej.

Jeśli wcześniej osteochondroza była uważana za chorobę związaną z wiekiem, dziś jej pierwsze objawy można zaobserwować już w wieku 15-19 lat. Wśród trzydziestolatków już 1, 1% osób cierpi na ciężkie objawy zmian zwyrodnieniowych-dystroficznych w obrębie krążków międzykręgowych. A u przedstawicieli starszej grupy wiekowej (od 59 lat) kliniczne objawy choroby występują już w 82, 5%. Jednocześnie stale rośnie zachorowalność na patologie, co w dużej mierze wynika nie tylko ze wzrostu średniego wieku ludności kraju, ale także ze zmian stylu życia, które nie są na lepsze.

Powody rozwoju

Dziś nadal nie ma zgody co do etiologii chorób zwyrodnieniowych kręgosłupa. Niemniej jednak główna teoria ich rozwoju jest inwolucyjna. Według niej osteochondroza jest konsekwencją wcześniejszego uszkodzenia krążka międzykręgowego i struktur kostnych kręgosłupa, a także wystąpienia procesów zapalnych i innych. Teoria sugeruje, że zmiany zwyrodnieniowe są uwarunkowane genetycznie i w rzeczywistości są nieuniknione. A ich manifestacja kliniczna, zwłaszcza u osób młodych i w średnim wieku, wynika z wpływu różnych czynników endogennych i egzogennych.

W ten sposób rozwój osteochondrozy kręgosłupa lędźwiowego ułatwiają:

• ciężka praca fizyczna, szczególnie związana z podnoszeniem ciężarów;
• siedzący tryb życia, siedzący tryb życia;
• wszelkie urazy pleców, w tym siniaki;
• nadwaga;
• Zaburzenia metaboliczne;
• naruszenia postawy, deformacja kręgosłupa;
• płaskostopie i inne patologie stóp;
• ciąża, zwłaszcza ciąża mnoga.

Patogeneza

Niezależnie od przyczyn zwyrodnienie krążka międzykręgowego następuje, gdy intensywność procesów katabolizmu (rozszczepiania i utleniania cząsteczek) białek macierzy zaczyna przekraczać tempo ich powstawania. Jednym z kluczowych punktów tego procesu jest niedożywienie krążków międzykręgowych.

Ponieważ one, jak większość chrząstek u osoby dorosłej, nie mają bezpośredniego dopływu krwi, ponieważ są pozbawione naczyń krwionośnych, dostarczanie do nich składników odżywczych i usuwanie produktów przemiany materii następuje przez dyfuzję z sekwencyjnym uciskiem i rozluźnieniem krążka podczas ruch. Główną konstrukcją dostarczającą moc do dysku są płytki końcowe znajdujące się na jego górnej i dolnej powierzchni.

Same płytki końcowe są dwuwarstwą utworzoną przez komórki tkanki chrzęstnej i kostnej. W związku z tym strona chrzęstna przylegają do krążka, a kość - do trzonów kręgowych. Wyróżniają się dostatecznie dobrą przepuszczalnością, która zapewnia wymianę substancji między komórkami, substancją międzykomórkową krążka i naczyń krwionośnych przechodzących w trzonach kręgów. Z biegiem lat, zwłaszcza przy negatywnym wpływie czynników zewnętrznych i wewnętrznych, zmienia się struktura płytek końcowych, a ich ukrwienie zmniejsza się, co prowadzi do zmniejszenia intensywności metabolizmu w krążku międzykręgowym. W efekcie zmniejsza się jego zdolność do wytwarzania nowej matrycy, co z wiekiem prowadzi do postępującego spadku jej gęstości.

Na poziomie molekularnym towarzyszą temu:

• spadek szybkości dyfuzji składników odżywczych i produktów przemiany materii;
• spadek żywotności komórek;
• akumulacja produktów rozpadu komórek i zmienionych cząsteczek macierzy;
• zmniejszenie produkcji proteoglikanów (związków wielkocząsteczkowych odpowiedzialnych za tworzenie nowych komórek chrzęstnych i będących głównym źródłem syntezy siarczanów chondroityny);
• uszkodzenie rusztowania kolagenowego.

Możliwe konsekwencje

W wyniku zachodzących zmian krążek międzykręgowy ulega odwodnieniu, a jądro miażdżyste traci zdolność do odpowiedniego rozkładania spadających na niego obciążeń. Dlatego ciśnienie wewnątrz krążka staje się nierównomierne, a włóknisty pierścień w kilku miejscach doświadcza przeciążenia i kompresji. Ponieważ dzieje się tak przy każdym ruchu osoby, pierścień jest regularnie poddawany naciskowi mechanicznemu. Prowadzi to do niekorzystnych w nim zmian.

Również często spadek wysokości i elastyczności krążka prowadzi do zmian kompensacyjnych w sąsiednich trzonach kręgów. Na ich powierzchni tworzą się narośla kostne zwane osteofitami. Z czasem mają tendencję do powiększania się, a nawet łączenia ze sobą, wykluczając możliwość ruchów w dotkniętym PDS.

Ze względu na to, że niedożywienie powoduje uszkodzenie szkieletu kolagenowego, pod wpływem nacisku jądra miażdżystego w pewnych punktach normalna struktura włókien tworzących pierścień włóknisty zostaje zaburzona. W przypadku braku interwencji prowadzi to ostatecznie do ich pęknięć i przerw. Stopniowo coraz więcej włókien pierścienia włóknistego w miejscu przyłożenia nacisku ulega rozerwaniu, co prowadzi do jego wystawania. Jest to szczególnie ułatwione dzięki zwiększonym obciążeniom kręgosłupa. A ponieważ okolica lędźwiowa przejmuje główne obciążenie podczas ruchu i jakiejkolwiek aktywności fizycznej, najczęściej cierpi.

Występ krążka międzykręgowego bez końcowego pęknięcia pierścienia włóknistego i wielkości jego podstawy większej niż wystająca część nazywa się występem. Po całkowitym pęknięciu w jednym lub drugim miejscu diagnozuje się przepuklinę międzykręgową.

Wraz ze zniszczeniem części włókien pierścienia włóknistego ciśnienie w krążku stopniowo spada, co prowadzi do zmniejszenia napięcia i samych włókien. Prowadzi to do naruszenia jego fiksacji, aw rezultacie patologicznej ruchliwości dotkniętego odcinka ruchu kręgosłupa.

Segment ruchowy kręgów (SMS) jest jednostką strukturalną i funkcjonalną kręgosłupa utworzoną przez krążek międzykręgowy, sąsiednie trzony kręgów, ich stawy międzykręgowe, więzadła i mięśnie przyczepione do tych struktur kostnych.

Normalne funkcjonowanie kręgosłupa jest możliwe tylko przy prawidłowym działaniu PDS.

Objawy osteochondrozy odcinka lędźwiowego kręgosłupa

Choroba może przebiegać bezobjawowo przez długi czas, a następnie zaczyna się objawiać lekkim dyskomfortem w okolicy lędźwiowej, stopniowo nabierając siły. Ale w niektórych przypadkach osteochondroza odcinka lędźwiowego zaczyna się ostro, natychmiast wywołując silny zespół bólowy. W większości przypadków oznaki patologii pojawiają się po raz pierwszy po 35 latach.

Ból pleców jest głównym objawem choroby. Może mieć inny charakter i być zarówno bolesny i nudny, jak i ostry, stały lub epizodyczny. Ale zasadniczo dla patologii, zwłaszcza we wczesnych stadiach rozwoju, charakterystyczne są naprzemienne okresy zaostrzenia i remisji, a zarówno hipotermia, podniesienie ciężkiego przedmiotu, jak i nieudany, nagły ruch mogą wywołać kolejne pogorszenie samopoczucia.

Bólowi często towarzyszy uczucie drętwienia i napięcia mięśni pleców. Nasilają je wysiłek fizyczny, nagłe ruchy, podnoszenie ciężarów, pochylanie się, a nawet kaszel i kichanie.

Jeżeli z powodu niestabilności trzonów kręgów korzeń nerwu wystający z rdzenia kręgowego zostanie zaciśnięty przez taką lub inną strukturę anatomiczną, doprowadzi to do rozwoju odpowiednich zaburzeń neurologicznych. Ich główne przejawy to:

• strzelanie, silny ból promieniujący do kości krzyżowej, pośladków, kończyn dolnych lub krocza;
• zaburzenia wrażliwości o różnym nasileniu;
• ograniczenia ruchowe, kulawizna;
• osłabienie mięśni unerwionych przez zaciśnięty nerw.

W odcinku lędźwiowym kręgosłup kończy się na poziomie 1-2 kręgów i przechodzi w tzw. ogon koński, utworzony przez nagromadzenie korzeni kręgosłupa. Co więcej, każdy z nich odpowiada nie tylko za unerwienie mięśni, ale także za określone narządy miednicy małej, dlatego długotrwały ucisk może powodować zakłócenia w pracy odpowiedniego narządu. Może to prowadzić do rozwoju impotencji, niepłodności, chorób ginekologicznych, hemoroidów i innych zaburzeń.

Obraz kliniczny osteochondrozy kręgosłupa lędźwiowego, zwłaszcza o długim przebiegu i występowaniu ucisku na korzenie kręgosłupa, w dużej mierze zależy od stopnia uszkodzenia, czyli tego, który krążek uległ zmianom zwyrodnieniowo-dystroficznym.

• Klęska dysku L3-L4 - ból jest podawany na przednio-wewnętrzne części uda, podudzie i wewnętrzną kostkę. Towarzyszy temu zmniejszenie wrażliwości przedniej powierzchni uda, zmniejszenie nasilenia lub utraty szarpnięcia kolanem, a także zmniejszenie siły mięśnia czworogłowego.
• Klęska dysku L4-L5 - ból od górnej części pośladków do zewnętrznych części uda i podudzia. Rzadziej towarzyszy temu rozprzestrzenianie się bólu w tylnej części stóp, w tym 1-3 palców. W tych obszarach następuje spadek wrażliwości i osłabienie mięśni. Czasami rozwija się hipotrofia i niepełne wyprostowanie dużego palca.
• Uszkodzenie dysku L5-S1 - ból zaczyna się w środkowej strefie pośladków i schodzi do pięty wzdłuż tylnej lub tylnej powierzchni uda i podudzia i może uchwycić zewnętrzną krawędź stopy, jak 4-5 palców. W tych obszarach kończyn dolnych następuje zmniejszenie wrażliwości, a mięśnie brzuchate łydki i pośladki często zmniejszają się, czemu towarzyszy ich osłabienie. Jeśli zajęty jest korzeń rdzeniowy przechodzący na poziomie tego PDS, można zaobserwować zmniejszenie lub utratę odruchów Achillesa i podeszwowych.

Rzadko dotyczy to dysków L1-L2 i L2-L3.

Ból towarzyszący chorobie ogranicza człowieka i znacznie obniża jakość jego życia. Ponieważ utrzymują się przez długi czas i regularnie powracają, jeśli nie są stale obecne, nie może to nie wpływać na stan psycho-emocjonalny. W rezultacie ponad połowa pacjentów wykazuje oznaki przewlekłego stresu emocjonalnego, zaburzeń depresyjnych itp.

Diagnostyka

Jeśli występują oznaki osteochondrozy kręgosłupa lędźwiowego, należy skontaktować się z neurologiem lub kręgowcem. Przede wszystkim lekarz zbiera anamnezę, która polega na wyjaśnieniu charakteru dolegliwości, cech bólu, warunków ich występowania i zmniejszania, cech życia zawodowego danej osoby itp.

Drugim etapem diagnozy, przeprowadzanej w ramach pierwszej konsultacji z lekarzem, jest badanie fizykalne. Podczas tego lekarz ocenia stan skóry, postawę, głębokość fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, obecność jego skrzywienia itp. Koniecznie oceniany jest stan mięśni otaczających kręgosłup, zwanych przykręgowymi, ponieważ są często bolesne i nadmiernie napięte, co jest odruchową reakcją organizmu na stan zapalny i ból dyskogenny.

Już na podstawie danych uzyskanych podczas badania i przesłuchania pacjenta neurolog może podejrzewać obecność osteochondrozy odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Aby jednak wykluczyć możliwe współistniejące patologie, a także potwierdzić diagnozę i dokładnie określić poziom uszkodzenia, wymagane są nasilenie zmian zwyrodnieniowych-dystroficznych w krążku międzykręgowym i zaangażowanie struktur kostnych, laboratoryjne i instrumentalne metody diagnostyczne.

Diagnostyka laboratoryjna

Różnorodne analizy nie mają decydującego znaczenia w diagnostyce osteochondrozy odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Są bardziej ukierunkowane na ocenę stopnia procesu zapalnego i wykrycie współistniejących zaburzeń.

W ten sposób można im przypisać:

• ZAK;
• OAM;
• badanie krwi na poziom cukru;
• chemia krwi.

Diagnostyka instrumentalna

Wykazano, że wszyscy pacjenci z podejrzeniem osteochondrozy kręgosłupa lędźwiowego mają:

• prześwietlenie odcinka lędźwiowego kręgosłupa w dwóch projekcjach - pozwala określić strukturę struktur kostnych, wykryć anomalie, uformowane osteofity, zmiany w stawach międzywyrostkowych itp . ;
• CT - pozwala wykryć zmiany w strukturach kostnych na wcześniejszych etapach rozwoju niż zdjęcia rentgenowskie, a także zidentyfikować pośrednie objawy osteochondrozy;
• MRI jest najlepszą metodą diagnozowania zmian patologicznych w chrząstkach i innych strukturach tkanek miękkich, która pozwala wykryć najdrobniejsze zmiany w krążkach międzykręgowych, więzadłach, naczyniach krwionośnych i rdzeniu kręgowym oraz dokładnie ocenić ich nasilenie i potencjalne ryzyko.

Dodatkowo można zalecić:

• densytometria - metoda oznaczania gęstości kości, która umożliwia diagnozowanie osteoporozy, która jest szczególnie powszechna u osób starszych;
• mielografia - pozwala ocenić stan ścieżek CSF rdzenia kręgowego i stopień uszkodzenia wystającego dysku, co jest szczególnie ważne w obecności już uformowanej przepukliny międzykręgowej kręgosłupa lędźwiowego.

Leczenie osteochondrozy lędźwiowej

Podczas diagnozowania osteochondrozy z reguły początkowo wszystkim pacjentom przepisuje się leczenie zachowawcze, pod warunkiem, że nie ma wyraźnego i postępującego deficytu neurologicznego. Ale jej postać dobierana jest ściśle indywidualnie.

Ponieważ choroba ma charakter przewlekły, a możliwości regeneracyjne krążków międzykręgowych są skrajnie ograniczone, zwłaszcza przy wyraźnych zmianach zwyrodnieniowych-dystroficznych, głównymi celami terapii jest zatrzymanie ich dalszego progresji i wyeliminowanie niepokojących pacjenta objawów. Dlatego leczenie jest zawsze złożone i obejmuje:

• terapia lekowa;
• Terapia manualna;
• fizjoterapia;
• terapia ruchowa.

W ostrym okresie wykazano, że pacjenci ograniczają aktywność fizyczną lub nawet trzymają się leżenia w łóżku przez 1-2 dni. Pomoże to rozluźnić mięśnie i zmniejszyć ciśnienie wewnątrz dysku. Jeśli przez dłuższy czas musisz siedzieć, chodzić lub wykonywać pracę fizyczną, powinieneś założyć stabilizujący gorset lędźwiowy.

Po zakończeniu ostrego okresu i podczas remisji choroby, wręcz przeciwnie, ważne jest, aby poruszać się jak najwięcej, ale ostrożnie i wykluczając zwiększony nacisk na dolną część pleców. Pacjenci będą musieli nabyć umiejętności prawidłowego siedzenia, podnoszenia przedmiotów z podłogi, przenoszenia ciężkich ładunków, ponieważ wszystko to wpływa na przebieg patologii. Ważne jest, aby unikać przechylania się i gwałtownych ruchów, podnosić coś z podłogi lub niskich powierzchni po zgięciu kolan i nie schylać się. Powinieneś siedzieć tylko z prostym oparciem na krześle, które dobrze podpiera plecy. Ponadto podczas siedzącej pracy ważne jest, aby regularnie robić przerwy na krótki trening. Ważne jest, aby unikać upadków, skoków, szybkiego biegania i hipotermii.

W przypadku osteochondrozy ważne jest utrzymanie masy ciała w optymalnych granicach, a przy otyłości wskazana jest dieta i ćwiczenia fizyczne odpowiednie do stanu pacjenta, ponieważ nadwaga powoduje zwiększone obciążenie dolnej części pleców i powoduje szybszy postęp zmian patologicznych w dyski.

Średnio terapia zachowawcza jest zwykle projektowana na 1-3 miesiące, chociaż może trwać dłużej. Ale nawet po ukończeniu głównego kursu przepisanego przez lekarza konieczne będzie kontynuowanie przyjmowania wielu leków, terapia ruchowa i przestrzeganie zaleceń dotyczących stylu życia.

Terapia medyczna

Głównymi składnikami farmakoterapii są indywidualnie dobrane leki z grupy NLPZ. Przy ich wyborze lekarz bierze pod uwagę nie tylko nasilenie zespołu bólowego i przebieg procesu zapalnego, ale także charakter chorób współistniejących, zwłaszcza przewodu pokarmowego, ponieważ NLPZ o długotrwałym stosowaniu mogą niekorzystnie wpływać na stan ich błony śluzowe i wywołują zaostrzenie różnych patologii układu pokarmowego.

Konieczne jest stosowanie NLPZ w ostrym bólu w dolnej części pleców i natychmiast po ich wystąpieniu. Najlepiej za 1-2 dni. W zależności od ciężkości stanu pacjenta można je podawać domięśniowo, w postaci czopków doodbytniczych, środków miejscowych oraz w postaci doustnej. Czas przyjęcia nie powinien przekraczać 2 tygodni. W przyszłości indywidualnie dobrany lek jest przyjmowany na żądanie, ale starając się unikać częstego stosowania.

Ostatnio coraz częściej preferowane są leki jako składnik aktywny, które obejmują selektywne inhibitory cyklooksygenazy-2.

Ponadto pacjentom przepisuje się leki z następujących grup:

• środki zwiotczające mięśnie - pomagają rozluźnić nadmiernie napięte mięśnie, a tym samym zmniejszyć ból pleców;
• chondroprotektory - poprawiają przebieg procesów metabolicznych w krążku międzykręgowym (szczególnie skuteczne, gdy zaczynają się w najwcześniejszych stadiach rozwoju osteochondrozy lędźwiowej);
• Witaminy z grupy B – przyczyniają się do poprawy przewodnictwa nerwowego;
• leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe – stosowane w długotrwałej osteochondrozie, która prowadziła do depresji, chronicznego zmęczenia i innych zaburzeń psychicznych.

Przy bardzo silnym bólu, zwłaszcza pochodzenia neurologicznego, wykonuje się blokady terapeutyczne. Polegają na wprowadzeniu środków znieczulających w połączeniu z kortykosteroidami w punktach w pobliżu uciskanego nerwu, co prowadzi do szybkiej eliminacji bólu. Ale procedura może być przeprowadzona tylko w placówce medycznej przez specjalnie przeszkolonych pracowników służby zdrowia, ponieważ wiąże się to z ryzykiem powikłań.

Terapia manualna

Terapia manualna pozwala nie tylko poprawić jakość krążenia krwi w obszarze oddziaływania, ale także znacznie zmniejszyć nasilenie i czas trwania bólu w osteochondrozie. Skutecznie łagodzi napięcie mięśniowe i pozwala zlikwidować blokady funkcjonalne, co znacznie zwiększa mobilność w dotkniętych SMS-ach.

Również dzięki dobrze przeprowadzonej terapii manualnej możliwe jest nie tylko zwiększenie odległości między kręgami, przywrócenie ich do prawidłowej anatomicznie pozycji, ale także uwolnienie ściśniętych korzeni nerwowych. W efekcie ból jest szybko eliminowany, a zaburzenia neurologiczne znikają. Zmniejsza również prawdopodobieństwo powikłań i zaburzeń w pracy narządów wewnętrznych.

Dodatkowymi pozytywnymi właściwościami terapii manualnej jest poprawa samopoczucia, wzmocnienie odporności, aktywacja naturalnych mechanizmów regeneracji organizmu oraz zwiększenie wydolności. Zwykle już po pierwszej sesji następuje zauważalna poprawa samopoczucia, aw przyszłości efekt staje się bardziej wyraźny. Z reguły kurs składa się z 8-15 sesji i ważne jest, aby ukończyć go do końca, nawet przy całkowitej normalizacji samopoczucia.

Fizjoterapia

Po ustąpieniu ostrego stanu zapalnego wskazane są kursy zabiegów fizjoterapeutycznych, które nie tylko przyczyniają się do zmniejszenia dolegliwości bólowych, ale także poprawiają mikrokrążenie, odżywienie i przebieg procesów naprawczych w obszarze zmian zwyrodnieniowych-dystroficznych. Najczęściej pacjentom przepisuje się:

• elektroforeza z wprowadzeniem leków;
• neuromiostymulacja elektryczna;
• terapia ultradźwiękowa;
• laseroterapia;
• magnetoterapia;
• UHF.

Jakie konkretne metody fizjoterapii dadzą najlepszy efekt, częstotliwość ich realizacji, czas trwania kursu oraz możliwość łączenia z innymi rodzajami ekspozycji ustala się indywidualnie dla każdego pacjenta.

Terapia trakcji daje bardzo dobre efekty w osteochondrozie odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Dzięki temu możliwe jest osiągnięcie zwiększenia odległości między trzonami kręgów, co natychmiast zmniejsza obciążenie dotkniętych krążków. Po sesji, w celu utrwalenia wyników, pacjent musi założyć gorset ortopedyczny.

terapia ruchowa

Po wyeliminowaniu ostrego bólu program leczenia jest koniecznie uzupełniony o terapię ruchową. Jego głównym zadaniem jest rozciągnięcie kręgosłupa i rozluźnienie spazmatycznych mięśni dolnej części pleców. Ponadto ćwiczenia terapeutyczne pomagają wzmocnić gorset mięśniowy, tworzą niezawodne podparcie kręgosłupa i poprawiają postawę. W trakcie tego nieuchronnie aktywuje się krążenie krwi i poprawiają się procesy metaboliczne, co ma korzystny wpływ na odżywienie krążków.

Dla każdego pacjenta zestaw ćwiczeń dobierany jest indywidualnie w zależności od stopnia zmian zwyrodnieniowych-dystroficznych, poziomu rozwoju fizycznego pacjenta, charakteru współistniejących zaburzeń, wieku i innych czynników. Początkowo zaleca się naukę pod kierunkiem doświadczonego instruktora terapii ruchowej.

Wszystkim pacjentom ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa zaleca się wizytę na basenie 2-3 razy w tygodniu, ponieważ lekcje pływania minimalizują obciążenie kręgosłupa, ale pozwalają skutecznie wzmocnić mięśnie pleców.

Tak więc osteochondroza kręgosłupa lędźwiowego jest jedną z najczęstszych chorób. Jednocześnie może na długi czas pozbawić osobę zdolności do pracy, a nawet doprowadzić do niepełnosprawności z powodu rozwoju powikłań. Dlatego ważne jest, aby nie ignorować pierwszych objawów choroby, kiedy najłatwiej sobie z nią poradzić. Wraz z pojawieniem się bólu, a tym bardziej drętwienia, ograniczenia ruchomości, bólu pleców należy jak najszybciej skontaktować się z neurologiem, przejść niezbędne badanie i rozpocząć leczenie. W takim przypadku możliwe będzie zatrzymanie procesu patologicznego i powrót do normalnego, pełnego życia bez bólu i znacznych ograniczeń.